Son yıllardaki yayın ve raporlara göre, kamusal tesis ve mekânlarda aşağılayıcı, zalimane, insanlık dışı ve kötü muamele, cezalandırma, aşırı güç ve orantısız şiddet kullanımı ve işkence, Türkiye'nin yakıcı ve yaygın sorunlarından biri olmayı sürdürüyor… İşkence ve aşağılayıcı/kötü muamelenin devamlılığına katkı sağlayan en önemli unsur da, bu suçlara ilişkin cezasızlık olgusunun hem kültürel olarak toplumsal ve kişisel düzlemde kanıksanıp benimsenmiş, hem de teamüller ve işleyiş bakımından resmi kurumlar ölçeğinde yerleşmiş olması. Aşağılayıcı/kötü muamele ve işkencenin en göze çarpan tezahürleri protestolar, gözaltı, tutukluluk süreçleri ve hapishanelerdeki işleyiş ve uygulamalarla ortaya çıkıyor. Öte yandan, gündelik hayatta birçok kurumsal mekân ve tesiste yaygın ve göz ardı edilen benzer dinamikler olduğu biliniyor. Kişiler okuldan hastaneye, yetiştirme yurdundan kışlaya birçok farklı kamusal mekânda aşağılayıcı, insanlık dışı muamele ve cezalandırmaya, aşırı güç kullanımına ve şiddete maruz kalabiliyor. 

Helsinki Yurttaşlar Derneği (hYd), Haklarımız Her YERde çalışmasıyla, Türkiye’de kamu idaresinin yönettiği tesislerde, kapalı mekânlarda ve açık alanlardaki hak ihlallerinin,  aşağılayıcı/kötü, zalimane, insanlık dışı muamele ve ceza, aşırı güç kullanımı ve işkencenin önlenmesine katkı sağlamayı hedefliyor. Bu bağlamda cezasızlığın tasfiye edilmesine yönelik olarak yürütülecek faaliyetlerle, sivil toplum örgütlerinin bilgi ve becerilerinin yanı sıra ilgili kamusal aktörlerin yetkinliğini de yerel düzeyde ve ülke çapında geliştirmek amaçlanıyor.  Kolektif bir yöntemle ilerleyecek olan çalışmada, bahsedilen ihlal ve suçların tespit edilmesine ilişkin, farklı tematik alanlarda uygulamaya dair yapısal göstergeler, işleyiş ve sonuç göstergeleri geliştirilecek ve bu göstergeler yardımıyla bir izleme pratiği ve tecrübesi ortaya konulacak. Bu çalışma ayrıca, bilgi edinme hakkının etkin bir şekilde kullanılmasına ve resmi kamu görevlilerinin ceza sorumluluğundan kaçınmasına karşı yürütülen mücadeleye de katkı sağlayacak.

Üzerinde odaklanılacak kurumsal tesis ve mekanlar (1) İlk ve orta dereceli okullar; (2) Yetiştirme Yurtları ve çocuk yuvaları; (3) Psikiyatrik tedavi kurumları ve rehabilitasyon merkezleri; (4)  Polis karakolları;  (5) Hapishaneler ve ıslah evleri;(6) Mültecilerin geri gönderilme ve gözaltı merkezleri; (7) Askeri kışlalar ve karargahlar, ve (8) Yurttaşların toplanma ve gösteri haklarını kullandığı kamusal, açık alanlar (meydan ve sokaklar) olarak belirlendi.  Projenin ana hedef grupları; işkence ve kötü muamelenin önlenmesi için çalışan sivil toplum örgütleri ve yurttaş girişimleri, platformlar, ilgili kamusal hizmet alanlarından uzman ve pratisyenler ve örgütleri, belirlenen kurumlarda çalışanların bağlı olduğu meslek örgütleri, resmi kurumlar, kamu görevlileri ve idareciler ile siyasi partiler ve yetkililer.   

Haklarımız HerYER’de çalışmasının sonuçlarından Türkiye'de yaşayan geniş kesimler yararlanacak: İlk ve orta öğretimdeki öğrenciler;  yetiştirme yurtlarındaki çocuk ve gençler; psikiyatri hastaneleri, rehabilitasyon merkezlerinde fiziksel veya ruhsal tedavi görenler; zorunlu askerlik yükümlülüğünü yerine getiren vatandaşlar, profesyonel askerler; hapishanelerde ve ıslah evlerinde bulunanlar; polis karakollarında tutulan kişiler; geri gönderme merkezlerindeki ve kamplarda tutulan mülteciler; kamusal alanlarda gösteri hakkını kullanmak isteyenler ve ayrıca anılan tüm bu gruplara mensup kişilerin aileleri ve yakın çevreleri… 

Faaliyetler: 

Bir Danışma Kurulunun rehberliğinde ilerleyecek olan çalışma çerçevesinde, belirlenen sekiz odak alanda aşağılayıcı/kötü, zalimane, insanlık dışı muamele ve ceza, aşırı güç kullanımı ve işkencenin izlenmesine yönelik göstergeler geliştirilecek. Genel göstergelerin yanı sıra, her bir kurumsal/mekânsal bağlama mahsus, özel alt göstergeleri hYd ile birlikte çalışarak oluşturmak üzere kendi faaliyet ve uzmanlık alanlarındaki diğer örgüt ve kurumlarla kolektif alt çalışmalar yürütecek çeşitli sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği protokolleri yapılacak. hYd, bu alt çalışma faaliyetleri için proje bütçesinden bir miktar kaynak aktaracak. İzleme göstergelerini oluşturmaya yönelik bilgilen(dir)menin yanı sıra, tematik alanlardaki ihlallerin önünü almak ve ihlallere yol açan dinamikleri dönüştürmek amacıyla muhtemel müdahale eksenlerini tespit eden haritalar çıkartmak için, iki günlük Gösterge ve Haritalama Atölyesi düzenlenecek. 

Atölye ertesinde, alt-grup sorumluluğunu üstlenen STK’ların düzenleyeceği tematik çalışma grupları, faaliyet gösterdikleri tematik alanların Stratejik Haritalarını ve Alt-Sektör Göstergelerini geliştirecekler. Bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkarılacak harita ve göstergeler, tematik çalışma gruplarının katılacağı bir günlük Çalışma Toplantısında tartışılarak son haline getirilecek. Ayrıca sekiz tematik alanın her birine ilişkin izleme, müdahale ve savunuculuk planları hazırlanacak. Eylem planları ve göstergeler bir tanıtım etkinliğiyle medyaya/kamuoyuna duyurulacak, ayrıca tematik çalışma grupları ek medya faaliyetleri gerçekleştirecek. Göstergelerin ışığında izleme, raporlama faaliyetleri, ilgili resmi kurumlara yönelik savunuculuk çalışmaları yapılacak. 

Yirmi ay* sürecek Haklarımız HerYERde projesi, çalışmayı yürüten sivil toplum örgütlerinin yanı sıra, ilgili alanda faal örgüt ve kuruluşların üye ve temsilcilerinin, uzmanların, idari görevlilerin ve siyasi parti temsilcileri ile yetkililerin bir araya geleceği bir Değerlendirme Konferansı ile tamamlanacak. Çalışmanın yöntemi ve sonuçları, harita ve göstergelerin kılavuzluğunda sürdürülen izleme, müdahale ve savunuculuk faaliyetlerine sahadan geri bildirimleri yansıtan info-grafiklerin de yer alacağı zengin içerikli, geniş kapsamlı bir rapor olarak yayınlanacak. 

  * Ocak 2016 – Ekim 2017 / Hibe kaynağı: Avrupa Birliği, Demokrasi ve İnsan Hakları Fonu