hYd olarak bir süredir zorunlu din dersleri meselesiyle ilgili bir çalışma yapıyoruz. İlk bölümü Aralık ayında tamamlanan çalışma kapsamında bir rapor yayınladık. Türkiye'de Zorunlu Din Dersleri: Yurttaşın Devletle Karşılaştığı Yer başlıklı raporda, eğitim sisteminde zorunlu din öğretiminin cumhuriyetin kuruluşundan günümüze tarihi, uluslararası hukukta zorunlu din dersleri, din eğitiminin pedagojik yönü, çeşitli Avrupa ülkeleri eğitim sistemleri içinde din derslerinin yeri gibi makaleler yer alıyor. Raporda ayrıca zorunlu din derslerini akademisyenler, inanç grupları ve sivil toplum kuruluşu temsilcileriyle tartıştığımız yuvarlak masa toplantısının notlarını da bulabilirsiniz. 

Sunuş yazısından:

Bu çalışma, Türkiye eğitim sisteminde zorunlu din öğretimiyle ilgili hukuki/idari reformların tasarlanması ve uygulanması için bir yurttaş seferberliğinin, sağlam bilgiler ışığında yürütülecek bir savunuculuk girişiminin ve kamuoyu tartışmasının temellerini inşa etmeyi ve bu temelleri güçlendirmeyi hedefliyor. Resmi eğitim sistemi müfredatıyla dayatılan zorunlu din ve din bilgisi derslerinin, sadece İslam’ın bir ana mezhebine (Sünni) odaklı - dolayısıyla taraflı – içeriği, farklı dini inanç, kimlik ve gelenekten yurttaşlar için geniş ve derin bir tartışma konusu. Bu durum çoğunluk tarafından savunulsa veya memnuniyetle karşılansa da farklı mezheplere mensup toplulukların da aralarında bulunduğu birçok grupça, açık ya da üstü örtülü bir şekilde eleştiriliyor. Bir hükümet politikası olarak din ya da din bilgisi öğretiminin mevcut eğitim sistemi içerisindeki yeri, birbiriyle alakalı birçok cepheden tartışmaya açık bir konu. Zorunlu din eğitimi, Hükümet ve kamu politikası haline geldiğinde, evrensel normlar ve eşit yurttaşlık haklarına saygı çerçevesi açısından vicdan, din ve inanç özgürlük ve hakkını ihlal eder. Bu bakımdan devlet, bireysel ve kolektif dini ve felsefi inanç ve aidiyetlerine bakmaksızın vatandaşlarına kamusal kaynakları, mekânları ve hizmetleri tarafsız bir biçimde sağlama yükümlülüğünü yerine getirmemektedir.

Müfredattaki derslerin içerik ve söylemleri Sünni İslam’ı kayırırken, en temel haklardan olan kendi inancını seçme ve geliştirme hakkını ihlal eder. Mevcut politika ve idari uygulamalar sadece devletten kaynaklanmayan, diğer vatandaşlar arasında da cereyan eden, azınlıklara yönelik ayrımcılık, dışlama ve kötü muamele pratiklerini kışkırtmakta ve yeniden üretmekte, mevcut karmaşık toplumsal çatışma ağlarını kuvvetlendirmekte, kutuplaşma ve güvensizlik hissiyatını derinleştirmektedir. Son olarak, şu anki içerik ve öğretim biçimi dikkate alındığında erken yaşlarda gerçekleşen endoktrinasyonun pedagojik etkileri, zorunlu derslerin bir başka tartışmalı sonucudur.

(...)

Türkiye’de Zorunlu Din Dersleri başlıklı bu çalışma, daha kapsamlı proje ve etkinlikleri içeren, uzun vadeli bir stratejik savunuculuk kampanyasına ilişkin ilk adımı oluşturuyor. Türkiye, Avrupa Birliği üyesi ülkeler ve diğer AB adayı ülkelerdeki politika ve reformlar, hukuki ve idari çerçeve ile pratik uygulamalar hakkındaki en güncel veriyi bir araya getirip yaygınlaştırmayı amaçlıyor.

Kitabın sonunda yer alan rapor, 5 Aralık 2015 tarihinde düzenlediğimiz “Zorunlu din dersleri: Hukuki durum, pedagojik yaklaşım ve ülke örnekleri” başlıklı yuvarlak masa toplantısında aldığımız notlardan oluşuyor. Yurttaş ve devletin karşılaştığı kritik alanlardan biri olan din dersleri meselesinin farklı noktalardan tartışılmasını hedefleyen ve toplantıya, sivil toplum örgütü ve inanç grubu temsilcileri, akademisyenler ve öğretmenler katıldı. Kitapta yer alan araştırma ve makalelerin sunumları sonrasındaki iki oturumda katılımcılar, hem sunumlara dair fikirlerini, hem de zorunlu din derslerinde mevcut durum, gündelik hayatta bu konuda karşılaştıkları meseleler ve neler yapılabileceği konusundaki önerilerini dile getirdiler.

Bu çalışmada benimsediğimiz yaklaşım ve yöntem, zorunlu din dersleri tartışmasının ilahiyat değil bir yurttaşlık ve özgürlükler hattında ilerlemesidir. hYd olarak “Gündelik Hayatta Laiklik Pratikleri” ve “Diyanet İşleri Başkanlığı’nı Tartışıyoruz” başlıklı önceki çalışmalarımızda edindiğimiz tecrübe ve derslerin, zorunlu din  dersleri meselesini ele alırken yol gösterici olacağına inanıyor, bu çalışmanın, birlikte yaşama pratiklerimize katkıda bulunacağını umuyoruz.

Helsinki Yurttaşlar Derneği

***

Türkiye'de Zorunlu Din Dersleri: Yurttaşın Devletle Karşılaştığı Yer

İçindekiler: 

  • Sunuş
  • Din Dersleri: Cumhuriyet Türkiyesi’nde İlgili Siyasalar ve Hukuki Düzenlemelere Bir Bakış / İştar Gözaydın
  • Uluslararasɪ Hukukta Zorunlu Din Dersleri ve Türkiye’nin Yükümlülükleri / Özgür H. Çınar
  • Din Eğitiminin Pedagoji ve Çocuk Hakları Açısından Değerlendirilmesi / Prof. Dr. Mesude Atay
  • Batı Avrupa Bağlamında Dini Eğitim: Belçika, İngiltere, Fransa, Almanya, İsveç ve Hollanda’daki Duruma Genel Bir Bakış / Katrien Desimpelaere
  • Avrupa Birliği’ne Aday Statüsündeki Ülkelerin Eğitim Politikalarında İnanç ve Din / Ahmet Erdi Öztürk 
  • Devlet Okullarında Dini Eğitime Genel Bakış (Ülkeler Tablosu)
  • Yuvarlak Masa Toplantısı Notları: Zorunlu Din Dersleri: Hukuki Durum, Pedagojik Yaklaşım ve Ülke Örnekleri

Kitabı, adres ve telefon bilgilerinizi içeren bir e-mail göndererek talep edebilirsiniz, kitabı size kargo ile ödemeli olarak göndeririz.

E-mail: sevgi@hyd.org.tr